Europese regeling voor de handel in emissierechten

De EU-regeling voor de handel in emissierechten (EU-ETS), die in 2005 van start is gegaan en betrekking heeft op ongeveer 11 000 installaties, is een essentieel onderdeel van het EU-beleid ter bestrijding van de klimaatverandering. De EU-ETS werkt volgens het "cap and trade"-principe. Er wordt een plafond vastgesteld voor de totale hoeveelheid van bepaalde broeikasgassen die mag worden uitgestoten door de installaties die onder de regeling vallen. Het plafond wordt na verloop van tijd verlaagd. Sinds de invoering zijn er verschillende handelsfasen geweest. Nu in de vierde handelsfase (2021-2030) heeft het ETS-kader verschillende herzieningen ondergaan om de regeling in overeenstemming te houden met de overkoepelende klimaatbeleidsdoelstellingen van de EU.

EU Fit for 55-pakket: Vooruitgang boeken met het klimaatbeleid
naar een duurzame toekomst

Het "Fit for 55"-pakket van de Europese Unie is een strategische afstemming van de energie- en klimaatbeleidsinstrumenten van de EU op haar ambitieuze doelstelling om de uitstoot van broeikasgassen tegen 2030 met 55% te verminderen ten opzichte van 1990. Een hoeksteen van dit pakket is de verbetering van het Europese emissiehandelssysteem (EU ETS), het belangrijkste mechanisme van de EU voor het stimuleren van emissiereductie in verschillende industrieën.

Na een formeel akkoord tussen de EU-lidstaten, de Europese Commissie en het Europees Parlement in december 2022 werden wijzigingen aan de richtlijn inzake de handel in emissierechten op 16 mei 2023 gepubliceerd in het Publicatieblad van de Europese Unie. Deze herzieningen introduceren cruciale updates van EU ETS 1, dat betrekking heeft op emissies van stationaire installaties en de luchtvaart. Vanaf 2024 zal het systeem worden uitgebreid met zeevervoer, waarmee de inzet van de EU om aanzienlijke emissiereducties te bereiken in een breder scala van sectoren wordt onderstreept. Tegelijkertijd worden ook updates van de Market Stability Reserve (MSR 1) geschetst, ter ondersteuning van de stabiliteit en veerkracht van het kader voor de handel in emissierechten.

Er is een gedetailleerde factsheet opgesteld over de invoering van een nieuw emissiehandelssysteem (EU ETS 2) specifiek voor gebouwen en wegvervoer. Er zijn aanvullende factsheets beschikbaar over belangrijke onderdelen zoals zeevervoer, luchtvaart en het Carbon Border Adjustment Mechanism, die een uitgebreid overzicht bieden van de beleidsaanpassingen.

Belangrijkste bepalingen van het herziene EU-ETS

De ambities van de EU ETS 1 zijn aanzienlijk uitgebreid, met een nieuwe emissiereductiedoelstelling van 62% tegen 2030 (ten opzichte van de niveaus van 2005), inclusief lucht- en zeevervoer. Dit doel wordt nagestreefd door een verhoging van de lineaire reductiefactor (LRF) van 2,2% tot 4,3% vanaf 2024, met een verdere verhoging tot 4,4% vanaf 2028. Bovendien zal het totale emissieplafond in 2024 en 2026 worden verlaagd met respectievelijk 90 miljoen en 27 miljoen emissierechten.

In een belangrijke uitbreiding van het toepassingsgebied zal het EU ETS 1 nu ook het zeevervoer omvatten. Na overgangsperiodes in 2024 en 2025 moeten scheepvaartmaatschappijen tegen 2026 100% van hun rechten voor geverifieerde emissies inleveren. Voor het jaar 2024 is het totale plafond voor stationaire installaties en zeevervoer vastgesteld op 1.386 miljoen emissierechten.

Update over productbenchmarks voor stationaire installaties

Vanaf 2026 worden de productbenchmarks voor stationaire installaties sterker verlaagd ten opzichte van de periode 2021-2025. Het reductiepercentage, dat afhankelijk is van het emissiereductiepercentage in de relevante industriële sector, zal toenemen van maximaal 1,6% per jaar tot 2,5%. Bijgevolg kunnen de benchmarks voor de fase 2026-2030 tot 50% lager liggen dan die voor de fase 2013-2020. Bovendien zal de kosteloze toewijzing van emissierechten gedeeltelijk worden gekoppeld aan de uitvoering van energieaudits of maatregelen in het kader van energiebeheersystemen.

Sectorspecifieke aanpassingen aan de vrije toewijzing

Het bestaande systeem van gratis toewijzing blijft in principe bestaan voor industriële sectoren; industrieën die onder het nieuwe Carbon Border Adjustment Mechanism (CBAM) vallen, zullen echter vanaf 2026 een gefaseerde vermindering van gratis rechten zien, met een volledige uitfasering tegen 2034. Maritiem transport zal volledig onderworpen zijn aan veilingen zonder gratis toewijzing, terwijl de gratis toewijzing van rechten voor de luchtvaart in 2026 zal aflopen.

Updates voor de marktstabiliteitsreserve (MSR)

Sinds 2019 omvat de EU-regeling voor de handel in emissierechten (EU ETS 1) aanbodbeheer via de marktstabiliteitsreserve (MSR 1). De MSR 1 is bedoeld om het overschot aan emissierechten te verminderen en flexibele, op regels gebaseerde reacties op vraag- en aanbodschokken mogelijk te maken. Vanaf 2024 zal het totale aantal in omloop zijnde emissierechten (Total Number of Allowances in Circulation - TNAC) de luchtvaart- en zeevervoersrechten omvatten, waardoor de TNAC en het aantal naar de MSR 1 overgedragen emissierechten licht zullen dalen.

De MSR 1 zal 24% van de TNAC blijven overdragen aan de reserve als de bovendrempel wordt overschreden, vanaf 2031 wordt dit 12%. Als de TNAC onder de onderste drempel valt, worden de emissierechten verdeeld. Voor TNAC-waarden tussen 833 en 1.096 miljoen zal een nieuwe regel de hoeveelheid automatisch terugbrengen tot 833 miljoen, wat zorgt voor stabiliteit op de markt.

Uitbreiding van innovatie- en moderniseringsfondsen

De innovatie- en moderniseringsfondsen zullen worden verhoogd en uitgebreid om meer projecten en regio's te dekken. De toewijzingsrichtlijnen zullen ook worden bijgewerkt, waarbij steun uit het moderniseringsfonds voor projecten op het gebied van fossiele brandstoffen (aardgas) strenger wordt gekoppeld aan de nalevingseisen.

Deze wijzigingen betekenen een aanzienlijke vooruitgang in het klimaatbeleidskader van de EU en bevorderen een robuuste emissiereductie in kritieke sectoren, terwijl Europa's leiderschap in de wereldwijde overgang naar een duurzame en veerkrachtige koolstofarme economie wordt versterkt.